Aan het eind van de Oorlog bouwden de nazi's enorme betonnen torens voor luchtafweer, de Flaks, Fliegerabwehrkanone. Er staan torens in Hamburg en Berlijn, maar dus ook in Wenen, waar we een paar dagen waren. We zaten lekker te lunchen in het Esterházy-parkje.
Over die torens vind je informatie op internet. Maar in deze blogs heeft vermoedelijk betekenis dat we die torens nog niet kenden. We zaten in dat parkje te lunchen en zagen gewoon een soort flat, met een verticale tuin langs de wand. Wel wisten we al dat het een aqua-zoo was. Toen we het zitten weer zat waren liepen we langs de toren naar de musea. Daar zagen we aan de andere kant de aanbouw met glazen wanden. Op een hoge verdieping zagen we doodshoofdaapjes lekker zitten op de railing van een balkon, boven de afgrond.
Er stond een bord op het pleintje bij de toren met informatie over deze flak. De nacht erna hoorde ik toevallig op de Nederlandse radio een deskundige iets uitleggen over een flak in Hamburg, die ze nu gebruiken als bioscoop. Het is dit soort toeval waar ik van kan smullen. Alsof er een of andere docent boven de wolken de leermomenten op mij persoonlijk afstemt.
In dit geval is die metafoor best wel wrang. Het waren de geallieerden die de nazi's en burgers een lesje wilden leren met hun bombardementen. Het valt dus tot op zekere hoogte te begrijpen dat de nazi's afweersystemen bouwden. De lessen hebben volgens Maarten van Rossem overigens bar weinig geholpen, de Duitsers bleven doorvechten.
Nu zit ook ik een beetje in mijn maag met iets, deze blog. Het is misschien ook een soort afweergeschut, waarbij je net als die flaks radarinstrumenten nodig hebt om de bommenwerpers te lokaliseren. Waar zit hier de les verstopt die de flak voor mij in petto heeft?
Er zit mogelijk een aanwijzing in het hergebruik. Net als ik hebben de burgers zich suf gepeinsd om de flaks betekenis te geven. Slopen kon niet, dat was te duur. Zwembad erin? Te duur, dat vraagt teveel parkeerruimte. Monument dan maar? Ja, in Wenen kwam er een mooi opschrift met koeienletters door kunstenaar Lawrence Weiner: 'Zerschmettert in Stücke (im Frieden der Nacht)'. Die tekst werd weer overgeschilderd (met toestemming van Weiner) bij de bouw aan de aqua-zoo. Het hergebruik past wel bij een filosofie zoals bijvoorbeeld Agamben, die het gebruik (uso) ziet als vorm van handelen waarbij je mogelijkheden met realiseringen kunt verbinden. Ook na een realisering blijft de mogelijkheid bestaan.
Laat ik nog een stap verder zetten, wat in de filosofie meestal neerkomt op een stap verder terug. Ik ben weer in het parkje, kijk naar de spelende kinderen. Ze proberen het emmertje met katrol uit, vullen het met zand. Ineens hangen er volwassenen met handschoentjes aan de stangen verderop, het speeltuig is nu trainingsapparaat. Een meisje wordt door tante en vriendin heel hoog getild naar een plateautje, misschien om haar te laten wennen aan de hoogtes van Oostenrijk. Het meisje huilt keihard en moeder moet erbij komen.
Misschien moet ik weer terug naar het paradijs. De toren staat op kleine afstand, maar ik weet nog niet wat hij is. Ik eet mijn broodje, drink mijn biertje naast Inez. Ik ga even naar de boekwinkel in de Mariahilfestraße, de enorme winkelstraat. Onderweg zie ik de Esterházy- straat met uitleg dat deze adellijke familie hier ooit haar zomerpaleis had staan. Misschien ook daarom staat even verderop het standbeeld van werknemer Haydn. Ik voel me vorst, of werknemer op vakantie, in plaats van leerling. Wel een beetje leerling, maar dan een beetje oppervlakkig.
In het parkje lees ik nog even in Tsjevengoer van Platonov. De bewoners weten nog niet goed wat het communisme inhoudt. Ze hebben het kapitalisme overwonnen en liggen lekker op hun rug. De autoriteiten weten niet goed wat ze ermee aan moeten. Voor zolang het duurt.
We voelen wel aan dat we weer zullen opstaan en verder gaan. We zullen de achterkant der dingen zien, het informatiebord, met aan afgunst grenzende verwondering de aapjes op de railing boven de afgrond.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten