Zou het ook kunnen zijn dat het kapitalisme anders reageert op deze anti-immuniteit? Bijvoorbeeld dat het naar binnen groeit zoals een teennagel naar binnen groeit omdat hij, net als het kapitalisme, moet blijven groeien en zich innestelt of hinderlijk blijft steken en wonden veroorzaakt?
Ik weet niet of dit in strijd is met wat Streeck zegt. De ingrepen die 'socialist' Dijsselbloem pleegt zijn noodverbanden, geen politieke krachten die reacties uitlokken die het kapitalisme versterken. Er is dan ook (vooralsnog) geen implosie, maar een geleidelijke ontwikkeling van het type vis in waterbak met steeds een graadje warmer.
Het interview opent mij de ogen voor hoe ik Agamben moet lezen. Ik las hem als een bepaald type marxist, met zijn idee dat de politieke economie ons leven totaal beheerst. De crises, zegt Agamben, maken altijd al structureel deel uit van die economie en brengen dus niets nieuws. Dat moge zo zijn, ik lees verder bij Agamben en zie: de vorm die de verandering aanneemt is dat de dingen met het kapitalisme hun bestemming verliezen en als het ware in de leegte gaan rondtollen. Er kan dus wel degelijk iets veranderen.
Een andere beschrijving van Agamben, net als de vorige gedestilleerd uit Walter Benjamin, is dat het kapitalisme de wereld heilig maakt, dat wil zeggen afgeschermd voor gebruik. Er is echter altijd een profanering mogelijk als tegenbeweging tegen deze afzondering. Die tegenbeweging stellen we ons voor als de beslissing van een individu, een subject. Maar dat model hoort eerder bij het kapitalisme, waar de subjectiviteit voortvloeit uit het ondernemerschap. Het gaat eerder om een op elkaar inspelen van de drie politieke machtsvormen, constituerende, geconstitueerde en ontmantelende macht. De multitudo is de vorm die het dichtst in de buurt komt van het politieke subject.
Streeck is echter geen politiek filosoof maar een socioloog. Hij heeft de voor deze wetenschap natuurlijke neiging om bij de ontmanteling van het kapitalisme terug te vallen op een visie waarin de groep centraal staat, 'vormen van lokale controle'. Hij ziet de populisten van nu transformeren in mensen die naar hun volkstuintjes gaan en daar gezellig aan hun voedsel komen.
De crisis van het kapitalisme maakt zodoende duidelijk waarin we geloven, willen geloven. We nemen een deelverschijnsel, het volkstuintje, en bekijken van daaruit de hele wereld en de dynamiek van de transitie. De natuurlijke ideologie bij Streecks visie zou het Christendom zijn, hoewel hij die nog net niet noemt. Hij laat het bij de ondergang van het Romeinse Rijk waarna kleinere feodale eenheden resteerden.
De rest, dat wil zeggen dat Christendom en andere messiaanse denkmodellen loslaten op deze benadering, is voer voor theologen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten