Alles functioneert. Maar daarvoor hebben we wel allerlei krachten nodig die even komen werken en die we onmiddellijk op straat kunnen zetten. Wij hoeven ons om die mensen geen zorgen te maken, ze redden zich meestal zo goed en kwaad als het kan. En anders, jammer dan.
Wel kan het gebeuren dat je eens een boek wil lezen of een film wil zien met een bite, bijvoorbeeld omdat je ergens een romantische inslag hebt. Of een vaag knagend geweten. Die mensen werden vroeger bediend door Victor Hugo en Charles Dickens. Nu kun je kijken naar films van Ken Loach (I, Daniel Blake), of, zoals Maarten en ik gisteren in Dickens-stad Deventer, naar Nomadland. De formule is dat je sociaal realisme combineert met romantiek, lucht geven aan je ruime hart.
Ik moest een traantje wegpinken toen hoofdrolspeelster Fern op bezoek ging bij een oude Amerikaan die lessen gaf aan RV-ers, Amerikanen die leven in busjes en campers. Ze hebben geen huis maar wel een home. Ze ruilen spullen met elkaar en geven elkaar tips over hoe je kunt voorkomen dat je door de politie wordt weggestuurd van je plek. Vaak hebben ze iets ergs meegemaakt in hun leven. Zo ook deze oude Wells, die vertelde hoe vijf jaar eerder zijn zoon zelfmoord had gepleegd. (Hier brak ik.) Hij kon alleen nog maar overleven door andere RV-ers te helpen.
Bij Fern zelf was ook zoiets aan de hand. Ze woonde in Empire (mooie naam voor lezers van de Italiaanse marxisten Hardt en Negri), een mijnstadje in Nevada dat in 2011 door de recessie moest sluiten. Fern is bovendien weduwe, haar man Bo was overleden, en eigenlijk was Fern ooit in Empire gaan wonen omdat Bo dat zo graag wilde. Er was dus niets meer dat Fern daar vasthield, en zeker als je Fern heet zoek je de verten op.
In Europa neigt zo'n sociale film al gauw naar een protestmanifestatie. Fern is eerder een vrouw die makkelijk contact maakt zodat ze onze gids wordt in de wereld en uiteindelijk ook de community die Nomadland is. Geen community zonder rituelen, en een mooie aanleiding - hoe droevig ook - is het overlijden van een van de vrienden. De rijders zitten rond een kampvuur, gooien om beurten een steen in het vuur en spreken een wens uit.
Waarom gaat Fern aan het eind (spoiler alert) terug naar haar lege huis in spookstad Empire? Moeten we het zien als rouwverwerking, 'vertraagde wake' zoals ik dat graag benoem met de titel van mijn Inez? Of moet ik het meer zoeken in de richting van Inez' huidige project, waarin ze terugkijkt naar haar leven aan de hand van de huizen waarin ze heeft gewoond en waarmee ze inzicht krijgt, via haar persoonlijke herinneringen, in de politieke wereld waarin we opgroeiden en waarin we nog steeds zonder oriëntatie ronddolen? Dat zou tevens aansluiten bij een hoofdlijn van Agamben, die ook bij marxistisch filosoof Guy Debord constateerde dat deze uiteindelijk als een nachtmotje rondjes draaide rond zijn privé-herinneringen, ook weer gesymboliseerd door de huizen waar hij ooit woonde en - net als Nomadland - verkend via een film.
Kortom, gaat het wel om rouwverwerking, een poging het verleden achter je te laten zodat je kunt resetten en eindelijk aan het volle leven toekomt? Ik heb daarbij mijn twijfels. Je wil het volle leven, je wil grenzenloos vooruit, zoals de going-west-Amerikaan, waarbij je af en toe terugvalt op gelijkgestemden. In tijden van crisis val je terug op sterke tradities, en going west is er zoëen. Je overleden geliefden kunnen je daarbij flink in de weg zitten. Maar je wil niet met hen afrekenen. Je wil je leven voorgoed met hen verbinden, in herinnering, liefdevolle herinnering.
De oude Wells drukt het zo uit: Fern, ooit zul je na je dood je man weer terugzien, en samen kunnen jullie dan terugkijken op jullie mooie leven. Maar Fern is niet gek, ze wacht niet tot ze dood is, en daarom bezoekt ze haar spookstad. Zelfs voor de going-west-Amerikaan is er een weg terug.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten