zondag 28 oktober 2012

Starttheater

Laatst zei iemand tegen me: je bent boos, je begint te praten als in een theater.

In het leven zelf, weten we, schakelen we moeiteloos over naar theaterspel en weer terug. Maar dat is ook zo met het echte, officiële theater. Vandaar de neiging om de grenzen te overschrijden, acteurs al als gastheren neer te zetten, al dan niet in hun rol.

Je zou daarom kunnen twijfelen of theater wel literatuur is. Het heeft een sterkere band met levenssituaties. Theater wil opvoeden, dat zien we aan de workshop voor scholieren voor het theater. Theater wil verkopen, dat zien we aan de Uitmarkt-opvoeringen. Theater wil politieke kritiek verkondigen en uitschakelen, dat zien we aan de aanwezigheid van de bestuurders op de voorste rijen van het Dionysostheater bij de Akropolis.

De grotmetafoor van Plato zet het schimmenspel in een theaterruimte waar de toeschouwers vastgeketend zitten. Dat wijst erop dat het schimmenspel zelf van meet af aan in het teken staat van de ketening. Het hoeft dan ook niet te verbazen dat die ene toeschouwer tegen zijn zin wordt losgemaakt en mee naar buiten gesleept. Ook maakt het niet meer uit wat er in het schimmenspel gebeurt: Plato zegt daar niets over. Dwang is kortom de essentie van zijn bevrijdingsidee.

Vandaar mijn (theatrale?) stelling. De betekenis van het theater wordt bepaald vanuit het theater waarbinnen het wordt opgevoerd. Het starttheater.



donderdag 25 oktober 2012

Lachecho's

In de school gebeurt het soms dat de docent afdwaalt van de stof. Het is dan alsof de geketende even naar buiten mag en iets leert over een wereld zonder schimmen.

Je kunt ook zeggen dat we nog altijd proberen de omkeringen van de grotmetafoor te herhalen.
Nadat we naar buiten zijn gelopen keren we weer om.
Daarna - tweede omkering - lopen de geketenden leeg in een lach.

Een voorbeeld. We lezen de Medea en het gesprek komt op de Mont Ventoux die wordt opgefietst. (op zichzelf al een aantrekkelijk thema voor filosofen, zie bijvoorbeeld Bakkie troost en Lunchvoorstelling.)
Wat maakt deze beklimming duidelijk over de Medea?
Twee punten: na een beklimming wordt de samenwerking vaak verbroken. De fietsers hebben elkaar naar boven geholpen en nemen in de afdaling weer afstand van elkaar. Zo ook raakten Jason en Medea uit elkaar na de verovering van het Gulden Vlies.
Tweede punt: Medea kreeg asiel in Athene, de stad van de Akropolis en de opvoering van theaterstukken zoals Medea. Even zelfverwijzend dus als het monument van Tony Simpson op de Mont Ventoux: plaats van roes, verhevenheid en vervulling.

De klas loopt vervolgens leeg in een lach. Ineens zit je tussen de scholieren, de schimmen, de stress. Het is of de fietser zich na de finish een weg baant naar de dopingcontrole, hij wordt ontmaskerd en de zege hem wordt ontnomen.

Twee omkeringen dus, om de wegstervende lachecho's van Plato te kunnen beluisteren.




zaterdag 13 oktober 2012

Bezield

Ideeën spreken aan wanneer ze bezield gebracht worden.
Maar wat als die bezieling ontbreekt?
Wat als ideeën niet aanspreken?

Iets in Plato's onderneming spreekt niet meer aan.
Zijn ideeën werden schimmen.
Daarom hebben we er nog steeds last van,
gesteld dat we sofisten zijn.

Bezield kan alleen iets worden
wanneer je er van buitenaf
iets inblaast.

Vroeger waren dat de jongens die
de windbalgen van het orgel gaande hielden.

Tegenwoordig is hun activiteit allang
vervangen door stroom.

Bezieling is dan een koud kunstje.