Souvenir uit Verdun

Naar Verdun ga je niet. Hooguit kom je er toevallig, omdat je ergens een rustig huisje geboekt had. Maar je kunt het niet maken om er niet heen te gaan als je in de buurt bent. Nou ja, altijd goed voor een blog.

Verdun is meer dan zijn naam, die maar al te bekend is van de oorlog waar wij niet bij waren. Je kunt er naar de kathedraal met mooi gerestaureerde crypte, je kunt er lekker eten op een terrasje aan de Maas of zoals wij bij een echte Toscaan. Dat lijkt echter te gauw op een bezwering, dus vroeg of laat sta je in het Mémorial.

Ik moet meteen denken aan die uitspraak van filosoof Walter Benjamin dat we niets meer ervaren. Het ervaren is gestopt in 1914 toen de soldaten de oorlog in doken. Wat zij meemaakten kun je geen ervaring mee noemen. Alles van belang stopte, niets deed er meer toe.

Dat begrijpt de huidige mensheid heel goed. Dus wat je in dat Mémorial-museum nog wel tegenkomt zijn meest oudere mensen plus nog wat andere individuen. Er is een zeer bescheiden parkeerplaatsje. Wat wel nog bezoekers trekt zijn de bossen eromheen, na 1918 weer netjes aangeplant. Kinderen rennen vrolijk rond in de nog zichtbare - zichtbaar gemaakte, uitgegraven - loopgraven. En alsof het van belang is om ook de onwillige bezoekers te verleiden is het museum zelf voorzien van allerlei spektakel. Een hoop gebulder van bommen en granaten, imponerende bajonetten, en een stukje nepmodder waar de waaghalzen zich op mogen wagen. Een regelrechte uitnodiging aan jonge vrouwen op stiletto's die zich makkelijk staande hielden op de nepmodder.

Na het einde van de ervaring zijn er zeker twee zaken die ons verhinderen om nog toegang te zoeken tot de ervaring. Het ene is dus het spektakel. Musea hebben het nodig, maar het spektakel is altijd overtroffen door veel groter spektakel. Een paar klappen van bommen en granaten volstaan niet als verleiding om te zoeken naar de ervaring van toen, het grotere spektakel trouwens evenmin.

Het tweede is het cynisme dat juist toen flink heeft toegeslagen. Ach man, het maakt allemaal niet uit, 500 duizend doden aan de ene kant, 500 duizend aan de andere kant, allemaal vanwege die Princip in Sarajevo, het was gewoon een Princip-kwestie. Als dat het principe was waarvoor ze vochten, hoeveel te meer zal er dan worden gevochten om zaken die er echt toe doen, zoals 1 miljoen vluchtelingen die deze kant op komen.

Wat me wel enigszins verbaasde was de beetje terloopse mededeling over de totstandkoming van het museum. Het waren soldaten die zelf in die oorlog hadden gevochten. Zij vonden het belangrijk dat de bezoekers iets leren over de mens. Over waartoe mensen in staat zijn, en dan bedoelen de oprichters eigenlijk dat mensen grote heldendaden kunnen verrichten. Van enige ironie heb ik daarbij niets kunnen bespeuren.

Wel was de oprichter Maurice Genevoix erg geïnteresseerd in literatuur. Hij had graag een mooi boek geschreven over Guy de Maupassant. Een vriend raadde hem aan om toch maar over zijn herinneringen aan zijn loopgraafverleden te schrijven. Het werd een dik boek, 'Ceux de Verdun'. Ik zou dat graag vertalen met 'Daar heb je die mannen van Verdun weer!', of 'Daar komen de schutters!'. Hoe dan ook, die mannen hebben hun zin gekregen, en als het aan de anderen had gelegen, dan was er misschien wel weinig gebeurd.

Voor ons was het bezoek aan Verdun een cadeautje, een souvenir. Dat hebben we overigens gemeenschappelijk met die soldaten in die loopgraven. Ze sneden toen al mooie houten poppen van soldaten die dikbepakt door de modder liepen, en ze schreven brieven aan hun geliefden. Dat hele museum ligt vol dingen, vol mooie en verschrikkelijke souvenirs, bajonetten naast liefdesbrieven en een mooi geschiedenisboek waar een kogel doorheen was gegaan, precies door het midden zodat je de tekst nog goed kon lezen.

Souvenirtje, even neerzetten, bij deze gebeurd. Dank u!