De media zitten er vanaf het begin scherp bovenop en Nick wordt flink belaagd. Zijn advocaat adviseert hem op een gegeven moment te bekennen om zo de gunst van het publiek te winnen en zo de doodstraf te ontlopen.
Hoe het afloopt vertel ik niet. Maar de bekentenis is een bijzonder motief in het recht en de godsdienst. We kunnen bijvoorbeeld denken aan het Christendom, waar de biecht nodig is om kans te maken op absolutie. Maar daar gaat het om een zonde die je werkelijk hebt begaan. Hier in de film is de inzet het ontlopen van de straf (hoewel de bekentenis in dit geval fouten betreft die Nick werkelijk heeft begaan). De kern van de bekentenis kunnen we hier beter begrijpen volgens het Romeins recht, dat filosoof Agamben weer oprakelt. De inzet van het proces is de straf, en om het vonnis uit te spreken moet aan de basisvoorwaarden zijn voldaan, met name de aanklacht, bekentenis en schuld.
Agamben hanteert deze logica ook om Der Prozess van Kafka te begrijpen. Josef K. is echter niet aangeklaagd, hij is alleen belasterd. Waarom is er dan toch sprake van een proces? Het moet dus om een onecht proces gaan, een proces waarin Josef K. zelf de lasteraar is. Ook de bekentenis ontbreekt bij Josef K. Hoe onecht het proces ook is, Josef K. heeft er wel mee te maken en stelt er zijn strategieën op af. Lees Agamben zelf (in Naaktheden) of de heldere reconstructie bij Anke Snoek en je ziet al gauw hoe de schijnbaar eenvoudige inzet zich vertakt in complexiteiten.
Misschien nog interessanter voor het begrijpen van Gone girl is de betekenis van het gebaar van Nick. Hij heeft een gespleten kin, het merkteken bij uitstek van de onbetrouwbaarheid. Zijn quasi-magische gebaar tegen Amy bestaat erin, over die kinspleet te vegen. Nu maakt hem dat niet per se alsnog betrouwbaar, want hij maakt ditzelfde gebaar tegen zijn jonge minnares Andie, waarvan zijn vrouw Amy weer per toeval getuige is (maar zonder medeweten van Nick zelf).
Het gebaar, zegt Agamben, is belangrijker voor de film dan de image-mouvement van Deleuze. We kunnen het beeld nog begrijpen als een onbeweeglijke structuur. Het gebaar daarentegen draagt als het ware de film, en omgekeerd ontstaat de film in een tijd waarin het gebaar is getransformeerd tot een nerveuze tic. Dit laatste is in Gone girl het geval. Nick herhaalt bij zijn bekentenis het gebaar dat Amy begrijpt, al kan ze dit tegens begrijpen als teken van zijn ontrouw. Het gebaar kan dus verschillend worden geïnterpreteerd. Wat misschien nog meer telt is dat Nick een slecht acteur is, waardoor wij kunnen begrijpen dat Amy het kan opvatten als intiem en echt.
Een gelijksoortige ambivalentie zou je kunnen analyseren in de beroemde scène in de Odyssee, waarin Odysseus na thuiskomst aan Penelope moet bewijzen dat hij het echt is. Hij vertelt een geheim weetje over hun bed dat alleen zij kunnen weten. Daarbij is het intrigerend dat de test wordt uitgelokt door zoon Telemachos, die misschien ook deelt in dit geheim, of althans de mogelijkheid ervan.
Wat zou het mooi zijn als we meer grip konden krijgen op de betekenis van Agamben voor de filmbeschouwing met zijn suggestie dat het gebaar ons in contact brengt met echte beweging. De film zou dan de politieke kunst bij uitstek zijn en de tragedie definitief naar de achtergrond verdringen. Een uitvoerige analyse van het veegje over de kin zou duidelijk moeten maken dat regisseur Fincher ons geen boodschap wil vertellen, maar de beelden ook niet laat ronddansen in oneindige dubbele bodems. De veeg over de kin is een quasi-geheim dat de film in gang zet en draagt.
We snappen nu beter waarom Hillary haar man weer in genade kon aannemen en waarom het volk valt voor de schijnbaar onechte gebaren van Trump en de grijns van Rutte. Echt en onecht raken elkaar, het een kan zomaar omslaan in het ander. De mediastrategen en de voorstanders van authenticiteit hebben het nakijken.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten