Ressentiment en schaamte

Wraak of ressentiment is een moeilijk leesbaar onderdeel bij Nietzsche. Je zou zeggen dat de Ewige Wiederkehr toch ook een herhaling van het ressentiment impliceert, en waarom zou je het ressentiment niet kunnen opvatten als de vorm bij uitstek van de ewige Wiederkehr?

Wraak is een linke emotie omdat hij zo op rechtvaardigheid lijkt, maar de temperantie mist die bij de rechtvaardigheid hoort. Wraak roept wraak op en is nooit voldoende.

Het lijkt dus de almachtsfantasie te zijn die ons meer tegenstaat dan de wraak zelf, de fantasie dat we de wraak en weerwraak kunnen opvoeren tot het punt van de totale ontploffing van de ander, waarbij we die van onszelf op de koop toenemen.

Dit leidt tot een lezing van Nietzsche die hem in de buurt van Schopenhauer brengt: zowel wil als willoosheid kunnen resulteren in het willen van het niets.

Daarom misschien schrikt de lezer terug voor een lezing van Nietzsche waarbij het ressentiment affirmatief bejegend wordt. Al gauw krijg je dan ressentiment tegen ressentiment. Plato, de joden en de christenen zijn de schuld van alles, en het wordt tijd met hen af te rekenen.

Kortom, het lijkt zinloos om het ressentiment af te keuren. Vandaar misschien dat die afkeuring altijd gepaard gaat met fascinatie, compassie, verontschuldiging. Het zijn neveneffecten van schaamte, omdat we ergens ook wel beseffen dat we erdoor geraakt worden.

Schaamte dus, een emotie die de verhouding tussen andere emoties regelt. Waarom is die dan zo onzichtbaar? Is dat niet vanwege die schaamte zelf, die niet anders kan dan een reflectieve verhouding tot zichzelf innemen?

Zo zou je dus Nietzsche moeten lezen: vanuit de schaamte en kijken hoe ver je komt.